با نام و یاد خدا و برای خدا.
پندار نیک + گفتار نیک + کردار نیک = زندگی نیک.
متره بر آورد سامان دهی رود خانه ها؛
مسلّماً رود خانه ها و مسیل ها شناسنامه ای برای خود دارند، که در آن شناسنامه؛ محل سر چشمه آنها، دبی آب آنها در فصول مختلف و در سال های مختلف، حد اقل در بیست یا سی سال گذشته، مسیر حرکت آنها و سرمنزل نهائی آنها که به دریا و یا دریاچه و یا به باطلاق منتهی می گردد، مشخّص شده است. و همچنین در این مسیر از چه مناطقی عبور می کند؛ شهر ها، جلگه ها، آبادی ها و غیره. به طور مثال رودخانه زاینده رود اصفهان که روزگاری از پر آب ترین رودخانه ها بود و در آن زمان با سامان دهی آن بخصوص در شهر اصفهان حد اکثر استفاده را از آب می بردند، بطوریکه آب آن را با ایجاد نهر هائی به نام مادی به اکثر نقاط شهر می رساندند، که متأسّفانه امروزه در اکثر فصول سال خشگ و بی آب می باشند، معلوم نیست این حالت از نوع مدیریّت اشتباه پیش آمده و یا در نتیجه خشگ سالی و یا ایجاد سد و انتقال آب از طریق لوله کشی به شهر های دور دست، به هر صورت اتفّاق افتاده است.
با توجّه به انواع رودخانه ها از نظر پر آب بودن رودخانه، کم آب بودن رودخانه، رودخانه های کم آب و سیل خیز و مسیل ها که در آنها آب به طور مستمر در جریان نیست ولی مسیر سیل می باشد. سامان دهی همه انواع رودخانه ها مطرح بوده و بایستی همه آنها سامان دهی شده و همیشه زیر نظر باشند، تا اتّفاقات ناگوار رخ نداده و از وجود آنها بهترین بهره برداری انجام شود.
در مسیل ها؛ بایستی مسیر جریان آب کاملاً باز و روان بوده باشد و حائل های کناری مسیل همیشه سالم باشند، این حائل ها ممکن است حائل های طبیعی بوده باشند، و یا حائل های احداث شده، باشد، و همیشه بایستی دقّت بشود مسیر توسّط بیل مکانیکی و یا بولدوزر پاک سازی و منظّم نگاه داشته شود. (البتّه به نظر می رسد که نگهداری و سامان دهی هر مسیل و یا چند مسیل به یک تشکیلاتی سپرده شده، و بر اساس هزینه های انجام شده توسّط وزارت نیرو و یا شهرداری محل پرداخت گردد). در این مسیل ها با توجّه به حجم سیل هائی که روان می گردد، برای بهره برداری از آب سیل ها در طول مسیر حوضچه هایی با ساختن دیواره سنگی و یا بتنی در مقابل جریان آب ایجاد کرد، که در هنگام عبور سیل مقداری از آب سیل در آن حوضچه ها نگهداری بشود. همینطور می توان با کندن چاه های تزریقی در این حوضچه ها، آب را به زیزمین هدایت کرد، طبیعی هست که برای این کار ها حتماً بایستی پروفیل طولی و عرضی مسیر تهیّه شده و مسیر بطور کامل شناسایی شده باشد، و در محل هائیکه به حالت حوضچه و به اسطلاح آبخیز دار ی عمل می گرددخطّ پروژه آن منطقه هم مشخّص شود. باید توجّه کرد که در این مسیل ها هم در صورتیکه از شهر و یا آبادی عبور می نماید می توان در آن نقاط ساحل سازی هم انجام داد، که در قسمت، ساحل سازی، به این مطلب خواهیم پرداخت، در زمینه سامان دهی رودخانه ها با توجّه به اینکه در کشور اقدامات و کارهائی هم انجام شده و یا می شود، ولی به نظر می رسد که چندان کافی نبوده است، به این دلیل که هر سیلی که جاری می شود، کلّی خسارت به بار می آورد، در صورتیکه اگر در این زمینه کار شده و هزینه گردیده و سامان دهی شود هزینه آن، در مقابل خساراتی که هر سیل وارد می کند خیلی ناچیز خواهد بود.
سامان دهی رود خانه های کم آب و بی آب ( مسیل ها )؛
با توجّه به اهمیّت این مطلب، کارهائی که در این مسیر بایستی اجام پذیرد را، مجددّاً مرور می کنیم؛
۱ – شناسائی کامل مسیر از طریق نقشه برداری و تراز یابی و تهیّه پروفیل طولی و عرضی آن .
۲ – سامان دهی حائل های طرفین رودخانه و بازرسی ممتدّ آن و ترمیم منظّم تخریبی های این حائل ها.
۳ – مطالعه و بر رسی مسیر این رود خانه ها و شناسائی مناطق اطراف رودخانه از نظر استعداد کشاورزی و یا وجود شهر ها و آبادی های مسیر.
۴ – ایجاد سد های کوتاه سنگی و یا بتنی و ایجاد حوضچه هائی در مناطق خاصّ رودخانه.
۵ – ایجاد چاه های تزریقی در مناطق مختلف بخصوص در محل حوضچه ها، برای انتقال آب به زیر زمین.
۶ – کندن چاه عمیق در این مناطق و ایجاد کشاورزی و یا تأسیسات دیگر.
۷ – شناسائی نوع زمین مسیر رودخانه و بهره برداری از شن و ماسه و خاک آن به صورت منطقی؛ اگر در نقطه ای معدن شن و ماسه وجود داشته باشد، شن و ماسه آن منطقه بر داشته شده و با ایجاد یک گودال و ایمن سازی اطراف آن، هم از شن و ماسه موجود بهره برداری شود، و همچنین گودالی ایجاد شود که در زمان وقوع سیل، آب در آن گودال جمع آوری شود. ایمن سازی اطراف گودال هم به این شکل باشد که دو طرف امتداد رود خانه شیب ملایمی داده شود که در حالت عادی و نبودن آب، افرادی که در امتدادرودخانه و داخل آن رفت و آمد می کنند به داخل گود سقوط نکنند، و برای زمانی هم که گودال آب داشته باشد علاعم اخطار دهنده نصب شود. و طرفین رودخانه هم علاوه بر حائل موجود شیب لازم هم در نظر گرفته شود، یعنی گود برداری محل معدن شن و ماسه کاملاًروی اصول انجام پذیرد، در ضمن در زمان گود برداری بایستی توجّه شود که دپوی خاک ( شن و ماسه ) در امتداد رودخانه به هیچ وجه و در هیچ شرایطی ایجاد نشود، که باعث انحراف آب از مسیر خود بشود، برای اینکه سیل بی خبر و اتفّاقی جاری می شود.
۸ – در عین حال در صورت داشتن استعداد اطراف رودخانه، ساحل سازی اطراف رودخانه به صورت پارک تفریحی گردشگری، شهرک سازی، انواع کشاورزی و دامداری، سامان دهی گردد.
بر آورد هزینه های فوق؛
از نظر بر آورد هزینه های اولیّه و اجرائی، با تهیّه متر ه آنها و بر آورد هزینه آن ها مقدور می باشد، و قیمت ها به صورت نرخ های سازمان برنامه و بودجه و یا به صورت استعلام و آنالیز بها، محاسبه می شود؛ هزینه نقشه برداری بر اساس نرخ تعیین شده توسّط سازمان برنامه و عملیّات دیگر هم بر اساس فهرست بها های سازمان برنامه و یا آنالیز بها تعیین می گردد.
با توجّه به تطویل مقاله دنباله آن در گام بعدی پیگیری می شود. انشاءالله.
